SeyrüseferSavunma Sanayii → SAGA ve Deniz Araçları Tahrik Sistemleri Hakkında

SAGA ve Deniz Araçları Tahrik Sistemleri Hakkında

Seyir Defteri - Savunma Sanayii
Pazartesi, 28 Ağustos 2017

Tip 214 Elektrik MotoruSavunma Sanayii Müsteşarlığı, yayınladığı 24 Mart 2017 tarihli bir belge ile önemli gibi görünen bir hamle yaptı. Kısaca SAGA olarak adlandırılan ve ar-ge geniş alan çağırısı olarak tanımlanan bu girişimin "Deniz Araçları Tahrik Sistemi Geliştirilmesi" başlıklı olanı da bu yazının kapsamında bazı açılardan çok kısa olarak ele alınmaya çalışılacaktır.

Aslında bu konudaki yazıyı daha önce yazmak icâb ediyordu ama ancak sıra geldi ve doğrusu biraz geç oldu. Belge ile alâkalı olarak ilk söylenecek olan zamanlama; içerikte bulunan konulara ilgi gösterecek olanların, yayınlanma tarihinden itibaren sadece yedi(!) hafta içinde cevap vermeleri istenmekteydi ki belge kısa da olsa kapsamının cüssesi düşünüldüğünde bunun biraz insafsız bir talep olduğu söylenebilirdi.

Fakat daha sonra başvuru süresininin Haziran veya Temmuza uzatıldığı vesaire söylendi, nihayetinde ne oldu takip etmedim ve bilmiyorum, neyse... Yazının içinde, doğrudan söz konusu SSM belgesine [1] bazı atıflar da yapılacağı için o vesikaya da ihtiyacınız olacağı ifâde etmek gerekir. Endişelenmeyin bu makale uzun olmayacak, sadece üç beş satır.

Başlıktan başlarsak; "Deniz Araçları Tahrik Sistemi Geliştirilmesi" şeklinde kullanılan ifâdeye rağmen belgenin içeriği sadece sualtı araçlarını (denizaltılar ve kısmen torpiller) kapsamaktadır. Fakat donanmanın suüstü araçları için de benzer ama bazı açılardan farklı teknolojilere ihtiyacı olduğu düşünülürse bu hususların kapsam dışında bırakılmış olması ilgi çekici, belki de suüstü araçları için başka bir belge yayınlandı veya yayınlanacak...

Yine de bir örnekle kısaca açıklamak gerekirse; mesela bahsi geçen SAGA'da denizaltı HBT1 ihtiyaçları için Yakıt Hücresi çözümleri talep ediliyor fakat yakın gelecekte yakıt hücrelerinin suüstü gemilerinde de uygulanması muhtemel olmasına rağmen bu husus görmezden gelinmiş ve tabii ki sualtı araçlarında HBT amaçlı olarak kullanılan yakıt hücresi çözümleri ile suüstünde kullanılanlar arasından ciddi farklar olacağı aşikârdır; mesela sualtında Proton Değişim Zarı (PEM) ve Fosforik Asit (PA) gibi yöntemler daha uygunken suüstünde Katı Oksit (SO) veya Erimiş Karbonat (MC) gibi yaklaşımlara yönelme ihtiyacı söz konusu olabilir gibi...


Bir Güney Kore Tip 214'ü üzerine yerleştirilmekte olan elektrik motoru

Resim.1) Bir Güney Kore Tip 214'ü üzerine yerleştirilmekte olan Siemens Permasyn Elektrik Motoru. Reis Sınıfı denizaltılar üzerinde de bu motor kullanılacağı gibi eğer işler SSM'nin işâret ettiği yönde ilerlerse, maalesef MİLDEN üzerinde de aynı motor kullanılacak...


SAGA'nın en hayatî maddesi olarak [5.3.1] öne çıkmaktadır. Burada denizaltılar için daha doğrusu MİLDEN için kullanılacak olan ana tahrik sistemi olan elektrik motoru talep edilmektedir. Kâğıt üzerinde son derece önemli ve güzel bir gelişme!

Bununla birlikte [5.3.1] dokuz alt maddesi ile birlikte dikkâtlice değerlendirildiğinde durumun pek de öyle olmadığı rahatça anlaşılıyor. Sonuç olarak SAGA'da talep edilen motor, açık bir şekilde inşa edilmekte olan Reis Sınıfı denizaltılarımız üzerinde kullanılacak olan Siemens Permasyn'in ta kendisi.

Üstelik sadece [5.3.1.9] dikkâte alındığında anlaşılabildiği gibi MİLDEN'in, zaten beklendiği üzere, sadece adının milli kendisinin ise aslında bir Tip214.mod2 denilebilecek bir araç olacağının bir nevi doğrulanması olarak da kabûl edilebilir. Yalnızca son bir senede gerçekleşen siyasi gelişmeler ve bütün olan biten göz önüne alındığında bile, devlet kurumlarının bugün hâlâ Türkiye'deki alman çıkarlarının korunmasını sağlayacak şekilde hareket ediyor olmaları doğrusu pek hoş değil.

[5.3.1.1]'e göre tanımlanan motor türü (Sabit Mıknatıslı Eşzamanlı) günümüz için uygun bir teknoloji ama gelecek için öyle mi ki? Üstelik bu noktada ortaya çıkabilecek muhtemel gerçekten yerli üretici(ler) için ciddi bir tuzak da mevcut, çakma yerli (örtülü alman) işletmeleri için ise haliyle sıkıntı yok.

Diyelim ki ülke içinden birileri çıktı ve kendini bu işe adadı, parayı ar-ge'ye döktü, on sene uğraştıktan sonra istenen motoru üretmeyi başardı, peki sonuç ne olacak?

Bilindiği üzere Avrupa'da günümüzde başlıca iki önemli denizaltı elektrik motoru üreticisi mevcut; Siemens ve Jeumont. Her iki şirketin önümüzdeki dönem için geliştirmeye yoğun olarak çaba harcamakta oldukları ve bu alanda yarıştıkları yeni nesil motor teknolojisi ise YSS (Yüksek Sıcaklık Süperiletken) temelli ki ingilizcede HTT (High Temperature Superconductor) deniyor.

İlk YSS elektrik motorunun hangi denizaltı tasarımı üzerinde kullanılacağı merak konusu olmakla birlikte büyük bir ihtimâlle ya Fransa tarafından Avustralya için Kısakuyruk Barakuda ya da Almanya tarafından Norveç için Tip-212NG üzerinde uygulanacak gibi görünüyor, tahminim ise Barakuda yönünde. Bunun yanında Japonya ve Güney Kore de bu alanda yoğun olarak çalışıyor ve ilk hamle onlardan da gelebilir.

Her halûkârda Türkiye'den gelmeyeceğini burada bahsi geçen SAGA belgesinden anlayabiliyoruz. Aslına bakılırsa geleceğin elektrik motoru teknolojileri için bilhassa ABD ve İngiltere merkezli başka bazı teknolojiler üzerinde de çalışılıyor ilave olarak Çin'deki durum ise tamamen muammma ama bu kez yazıyı uzatmak niyetinde değilim.

Yukarıdaki temel soruya dönersek; bir yerli üretici, gözünü karartıp, harbiden de büyük bir emek ve kaynak harcayıp SAGA'da istenen motoru kabaca 2030 civarında inşa edilmesi beklenen MİLDEN'e yetiştirdi diyelim. O zaman ne olacak? Tabii ki çok geç olacak ve Deniz Kuvvetleri diyecek ki almanlar bize çok daha üstün bir YSS motor teklif etmişken sizin motoru almayız...

MİLDEN için ihtiyaç duyulan motor gerçekte 10MW2 civarında ve Yükek Sıcaklık Süperiletken - YSS temelli olmalıydı. Doğrusu geliştirmek için yeterli zaman var ama niyet var mı?

SAGA'nın diğer maddelerine değinmeye gerek kalmadı, artalandaki düzen, diğer talep edilen donanımlar için de yukarıdakinden farklı sayılmaz.

♦ Açıklamalar

1. HBT: Havadan Bağımsız Tahrik [geri]
2. Neden 10MW motora ihtiyaç olduğunu eğer yetişirse MİLDEN ile alakalı dördüncü bölümde ele almak söz konusu olabilir. [geri]

♦ Kaynaklar

1. SAGA Belgesi - http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/hizli/duyurular/projeDuyurulari/Documents/20170324_SAGA/20170324_SAGA_DenizArac.pdf
 







Telif Hakkı © 1997-2020 [uskudar.biz] - sürüm 5.5.1 - Bütün Hakları Saklıdır. Kullanım şartları için tıklayın!
Joomla! GNU/GPL lisansı altında özgür bir yazılımdır.