YTDP yani Yeni Tip Denizaltı Projesi olarak adlandırılan faaliyet yakın dönemin en çok tartışılan savunma sanayii projesi olarak gösterilebilir. Projenin bu kadar dikkât çekmesinin haklı sebepleri olduğunu söylemek yanlış olmaz. Gidişata bakıldığında ise önümüzdeki 10-15 sene boyunca bu tartışmaların artarak devam etmesi de muhtemel görünüyor.

İhale sonuçlandıktan ve sözleşme imzalandıktan sonra yeni nesil denizaltılar Cerbe olarak sınıflandırılmış ve çalışmalar başlamıştı. Fakat açıklanan sözleşme teslim tarihlerine rağmen denizaltıların inşa faaliyetleri hâlen başlamamış görünüyor oysa belli bir safha farkıyla aynı anda üç denizaltının inşa edilmesi ve ilk denizaltının da bu sene(!) denize indirilmesi öngörülüyordu.

Yakın zamanda, daha önce pek rastlanmayan bir gelişme oldu ve projedeki denizaltıların isimleri de değiştirildi ve artık Cerbe sınıfı YTDP denizaltıları Reis sınıfı olarak tanımlanmaya başladı. Doğrusu ilginç bir durum; aslında Reis sınıfı sonraki denizaltı projesi olması beklenen Milden denizaltıları için kullanılsa ve bu proje her şeye rağmen Cerbe sınıfı olarak devam etse de güzel olabilirdi.

Proje ihalesi herkesin bildiği gibi daha önce Yunanistan, Portekiz ve Güney Kore tarafından da seçilen Tip214 sınıfı HBT sistemli denizaltıların tedarik edilmesi yönünde yaklaşık 6 sene önce sonuçlanmıştı.

Bahsi geçen ülkelerde denge başta olmak üzere muhtelif ciddi sıkıntılarla karşılaşan 214 sınıfı denizaltıların sorunlarının bugün için belli sınırlar dahilinde giderilmiş olduğu düşünülebilir, tabii bazı bedeller karşılığında. Mesela suüstü seyrinde karşılaşılan denge sorununun kısmen de olsa çözülebilmesi için denizaltılara 70-90ton kadar safra ilave edildiği söylenmektedir. Haliyle böyle çözümlerin çeşitli yan etkileri olması da beklenebilir; mesela yedek sephiye azalacağından herhangi bir sebebe bağlı yaralanma durumunda denizaltının hayatta kalma ihtimalinin düşecek olması gibi...

Türk Deniz Kuvvetlerinin YTDP ihalesini kazanan Cerbe sınıfı denizaltılar da doğal olarak bu tür çözümlere ihtiyaç duymakta olan bir tasarımdı. Fakat gelinen noktada görünen o ki yürümekte olan projenin bir aşamasında Türkiye bu çözümleri kabul etmedi ve soruna daha sağlıklı bir çözüm bulunabilmesi amacıyla tasarım üzerinde daha köklü değişiklikler talep etti ki bu davranış mühendislik açısından son derece doğru bir karar olarak değerlendirilebilir. Söz konusu muhtemel değişikliklerin ne kadar kapsamlı olduğunun işareti aslında gemiler için yeni bir sınıflandırmaya gidilmesinden de hissedilebiliyor.

Eğer bu gelişme kesin olarak doğru ise, teknik açıdan uygun bir karar olabilir. Fakat aynı zamanda uygulama, iktisat ve hatta uluslararası siyaset açısından ciddi sıkıntılara da gebe olabilir.

Her ne kadar henüz resmi bir açıklama yapılmamış olsa da gemi mühendisliği camiasında denizaltılara boy verileceği çoktandır konuşuluyor. Aslında böyle bir tasarım düzenlemesi denizaltının nitelikleri ve davranışları üzerinde çok ciddi değişikliklere sebep olacağı için ilk anda tahmin edilebilenden çok daha zorlu bir çalışmaya işaret etmektedir ki projede yaşanan büyük gecikme de böyle köklü bir tasarım değişikliğini doğrular niteliktedir.

Yine de projedeki gecikmenin bu varsayımdan mı yoksa tamamen başka sebeplerden mi kaynaklandığını zaman gösterecek.

Resim.1) Yeni Tip Denizaltı Projesinde söz konusu olabilecek bazı muhtemel değişiklikler. C1 Cerbe sınıfı Tip214 tasarımını, R1, R2 ve R3 ise muhtemel boy verme seçeneklerinden bazılarını göstermektedir.

Tip214 tasarımındaki sorunlardan bazıları denizaltının uzatılmasıyla giderilebilir durumda görünmektedir. Diğer taraftan ne kadar uzatılacağına karar verebilmek bazı temel tasarım değişkenleri açısından ters yönde değişikliklere de sebep olacağından (çizelge.1) optimum değeri elde edebilemek kolay değil, eğer böyle bir değer varsa!

Sonuç olarak Almanlar tarafından üzerinde uzun süre çalışılmış olmasına ve ellerindeki tecrübe ve imkânlara rağmen optimum bir tasarım olması beklenen Tip214'ün ne kadar ciddi sorunlar ortaya çıkardığı aşikârdır! Bu sebeple böyle bir tasarım değişikliğine gidildiğinde de kesin olarak daha iyi bir sonuç elde edilebileceğini kimse iddia edemez, daha doğrusu yeni tasarım ile sorunlar düzelebileceği gibi, beklenen iyileşme elde edilemeyebilir hatta daha kötüye de gidebilir. Zaten mesele bu kadar basit olsaydı mevcut 214 tasarımının en başından mükemmel olması gerekirdi.

Çizelge.1) Gövdenin uzatılması sonucu bazı temel tasarım değişkenleri üzerinde oluşması beklenen muhtemel değişimlerin basit bir değerlendirmesi. Cerbe sınıfı orijinal Tip214 tasarımını işaret eder ki Yunanistan, Portekiz ve Güney Kore 214'leri ile eşdeğerdir. Reis sınıfı ise uzatılmış Tip214'tür. Herhangi bir tasarım değişkeni için "yeşil=daha iyi" "kırmızı=daha kötü" " "sarı=belirsiz" anlamındadır.

Hemen yukarıdaki çizelgede bazı temel tasarım değişkenlerinin, denizaltının uzatılmasına bağlı olarak yani Cerbe sınıfından Reis sınıfına dönüşmesiyle hangi yönde değişeceğine yönelik öngörüler sunulmuştur. Söz konusu değişkenlerin bilâhare tek tek incelenmesi tamamlandıkça daha ayrıntılı veriler de açıklanabilir.

Bugünlerde ilk milli denizaltı tasarımlarını inşa etmekte olan İspanyollar da bazı açılardan oldukça benzer bir sorunla uğraşıyorlar. Henüz inşa halinde olan S80 sınıfı denizaltılarının hesaplanandan 70-100ton civarında daha ağır olacağının anlaşılması üzerine büyük ihtimalle mukavim tekneyi 3-4m civarında uzatmak zorunda kalacaklar gibi görünüyor. Ayrıca aynı anda dört denizaltı birden inşa ettiklerinden sorunları da dörde katlanmış durumda.

Reis sınıfı için de mukavim teknenin 3,5±1m civarında uzatılması beklenebilir. İki metreye kadar uzatmalar muhtemelen sorunları çözmek için yeterli olmayacaktır, beş metreden fazla uzatmalar da çizelge.1'de sıralanan bazı tasarım değişikliklerini aşırı derecede olumsuz etkileyebilir.

Meselenin mühendislik yönü bir tarafa siyasi ve iktisadi yönleri de son derece karmaşıktır. Aslında mevzunun bu boyutları o kadar acayiptir ki bu makale sitenin acayip mevzular bölümüne yerleştirilmiştir ;)

devam edebilir!