Herhalde bir sene kadar önceydi, Çin kaynaklı bir donanma teknolojisi toplantısında gerçekleştirilen sunuma ait muhtelif konulardaki bâzı görüntüler ilk kez yayınlandı. Bu belgeler içinde daha farklı ilgi çekici ayrıntılar da mevcut olmakla birlikte şimdilik sadece [Resim.1 ve 2] üzerinde görülenler hakkında kısa bir değerlendirme yapılmaya çalışılacaktır.

Söz konusu belgeler yakın gelecekte Çinin, denizaltılar için Havadan Bağımsız Tahrik (HBT) alanında tamamen yeni bir yola girebileceğinin, görünen ilk işaretleri olması açısından son derece önemli olarak değerlendirilebilir. Tabii belki de başka bir amaçla, sadece böyle bir sahte izlenim oluşturulma ihtimâli de şimdilik tamamen göz ardı edilmez.

Fakat yine de diğer değişkenlerle birlikte değerlendirildiğinde melez Atomik HBT'li yeni nesil Çin denizaltılarının eninde sonunda denize ineceğini düşünüyorum. Böyle bir düşüncenin oluşmasını destekleyen temel etkenlerden kısaca bahsetmek gerekirse:

Çin uzun zamandır nükleer denizaltı teknolojisi alanında çalışmaktadır. Fakat konunun hem teknik hem de iktisadî zorlukları sebebiyle nükleer denizaltılarının gerek niteliği, gerekse sayısı açısından ihtiyaç duyduğu seviyenin henüz oldukça uzağındadır, yine de istikrarlı bir gelişme içinde oldukları da göz ardı edilemez.

Muhtemel düşmanları ile aralarındaki (şimdilik) büyük seviye ve yetenek farkını daha kolay ve hızlı bir şekilde kapatabilmek için kendilerine has birtakım yaklaşımlar ortaya koymak istemeleri de şaşırtıcı değildir.

Resim.1, 2) Çin'de gerçekleştirilen bir donanma teknolojileri toplantısında kullanılan sunuma ait, gelecek nesil Çin melez atomik denizaltısı (üstte) ve bu tasarımda kullanılacağı düşünülen nükleer çevrim taslağı.

Çin ilk denizaltı HBT'si çalışmalarını Stirling motoru çözümü üzerinden yürütmeyi tercih etmişti ki bu yaklaşım kendini ispatlamış ve son derece maliyet etkin bir çözüm olmasıyla akıllıca bir hareketti. Bu ilk Çin HBT¹ prototipi eski bir Tip03V (Nato tanımlaması ile Ming sınıfı) üzerinde geliştirilmesi tamamlandıktan sonra Çinin mevcut konvansiyonel denizaltı gücünün temelini meydana getiren çağdaş Tip03IX'lar üzerinde kullanılmaya başlanmıştır ki bu sistem 2018 itibarı ile 11 senedir kullanımdadır.

Söz konusu Çin HBT donanımının aynı zamanda, önce Pakistan ve sonra Tayland'a gerçekleştirilen denizaltı satışlarını tetiklemesi sonucunda, giderek büyümekte olan dünya denizaltı pazarında ciddi etkilerin oluşmaya başladığını da yeri gelmişken belirtmek uygun olur.

Fakat elde ettikleri gerçek tecrübelerle, bu tür konvansiyonel (Stirling Motoru, Yakıt Hücresi vs.) HBT teknolojilerinin kendi donanmalarına ihtiyaç duydukları üstünlüğü sağlamaktan uzak olduğunu fark eden çinlilerin daha farklı yaklaşımlara yönelmesi de gecikmeyecekti.

Ve bu sebeple, bir süredir ilgilendikleri bilinen eğilim kaçınılmaz olarak melez atomik HBT çözümlerine yönelmek olarak kendini gösterdi. İşte [Resim.1 ve 2] üzerinde bilinen ilk işaretleri kamuya gösterilen bu eğilim ile Çinin taktik anlamda kısa vadede önemli bir üstünlük elde etmesi de muhtemel olabilir.

Resim.3) Geleceğin muhtemel melez atomik Tip03IX çözümü taslağı, şimdilik buna 039N denilebilir...

Söz konusu görüntülere ait Çin'de başlayan ve bunlara dayanarak Batıya yayılan görüşlere göre bu melez atomik çözümün Sovyet/Rus VAU-6 donanımına benzer olacağı iddia edilmektedir. Bununla birlikte bu iddianın, en azından eldeki veriler göre gerçekçi olduğu söylenemez. [Resim.2] üzerinde görülen çevrim doğru kabûl edilir ve temel alınırsa; bir BSR² çözümüne dayanan VAU-6 ile benzerliğin söz konusu olmadığı rahatlıkla anlaşılabilir.

Çinliler uyanık adamlar. İhtiyaç duydukları alanlarda tekerleği yeniden keşfetmek tarzında hareket etmektense, diğer ülkelerde geçmişte gerçekleştirilen çalışmaları ve sonuçlarını dikkâtlice değerlendirip beğendiklerini doğrudan kopyalayarak çok ciddi zaman ve maliyet tasarrufu sağlamayı ve elde ettikleri bu dolaylı kazançları da kopyaladıkları sistemlerin daha da geliştirilmesine ve ihtiyaçlara uyarlanmasına harcamayı tercih ediyorlar. Buna en güzel örnek olarak ABD'nin eski ama son derece hassas Pershing-II orta menzilli balistik füzesini olduğu gibi kopyalayıp³ üzerine kendi geliştirdikleri HSA'yı⁴ ekleyerek ulaştıkları ve deniz savaşları stratejisini kökünden etkileyen GBF⁵ çözümü gösterilebilir.

Tam da yukarıdaki örneğe benzer şekilde; 1980'lerde Kanada tarafından geliştirilen fakat daha sonra terk edilen Melez Atomik HBT çözümü olan AMPS'nin⁶ gelecek nesil Çin denizaltılarında tercih edilecek yaklaşım olacağı öngörülebilir.

VAU-6'ya göre 2,5-3 kat kadar daha yüksek verimli olmasının yanısıra çok daha uzun ömürlü ve güvenilir bir tasarım olan AMPS'nin güncel teknolojiler ile desteklenmesiyle birlikte ortaya son derece maliyet-etkin ve güçlü bir donanım çıkabilir. Bu tür bir sisteminin mevcut başarılı Tip03IX tasarımı üzerine ilave edilmesiyle (ki inşa edilmiş olan denizaltılar üzerine de kolayca eklenebilir) Çin donanmasının bölge şartlarına uygun ciddi bir taktik üstünlük edebilmesi söz konusu olabilir.

Alçak-basınç düşük-sıcaklık türü, tamamen otomatik, küçük, hafif ve güvenli bir tasarım olan AMPS'nin, Çin tarafında yürütülmekte olan konuyla doğrudan ilgili sıvı-metal soğutmalı reaktör ve sCO₂⁷ çevrimi çalışmalarıyla birlikte geliştirilmesiyle daha küçük, daha güvenli ve daha da verimli bir hâle getirilmesi de beklenebilir. Bütün bunların ne zaman tamamlanabileceği konusunda gerçekçi bir tahmin yapabilmek ise zor...