TÜBİTAK-SAGE tarafından tamamen milli Ar-Ge yoluyla geliştirilerek Roketsan tarafından üretilmekte olan SOM ailesinden seyir füzeleri 2012 yılı içerisinde Hava Kuvvetleri Komutanlığına teslim edilmeye başlanmıştı.

Satha atılan Orta menzilli Mühimmat tanımlamasından kısaltılarak adlandırılan SOM ile birlikte Türk Savunma Sanayiinin önemli bir eşiği aştığını söylemek doğru olur. F-4E/2020 ve F-16C/B40 üzerinde kullanılmakta olan mevcut SOM füze ailesinin en yeni üyesi ise geliştirme çalışmaları devam etmekte olan ve SOM-J olarak adlandırılan seyir füzesi olacağı bilinmektedir.

SOM-A tasarım çalışması 2011, SOM-B1 tasarım çalışması 2013'de tamamlanmıştı. SOM-B2 çalışmasının ise 2017 içinde sonuçlanması ve seri üretime geçilmesi beklenmektedir. SOM-B2 daha önce yine TÜBİTAK-SAGE tarafından gerçekleştirilen NEB (Nüfûz Edici Bomba) çalışması sonucunda elde edilen yetenekler ile birlikte geliştirilmiş bulunan ardışık patlayıcı harp başlığının SOM-B1 üzerine uyarlanmasına dayanmaktadır.

SOM-J

SOM-J mevcut SOM seyir füzesinin öncelikle (Türk Hava Kuvvetlerinin envanterine girmesi de kuvvetle muhtemel olan) F-35'in dahilî silah yuvasından kullanılabilmek için uyarlanmış bir sürümüdür.

İsmindeki "J" F-35 projesinin tanımlaması olan JSF¹ sebebiyledir ki diğer bazı mühimmat projeleri de benzer şekilde adlandırılmış durumdadır; JSOW (Joint Stand-Off Weapon / ABD) veya JSM (Joint Strike Missile / Norveç) gibi.

Resim.1) Türkiyenin gerçekleştirdiği ve başarıyla sonuçlandığı ifade edilebilecek olan ilk milli seyir füzesi çalışması olan SOM-A deneme modellerinden biri Türk Hava Kuvvetlerine ait F-4E/2020 üzerinde. [3]

SOM füzeleri üzerindeki güdüm bileşenlerinden tümleşik Atalet Seyrüsefer Sistemi (ASS), Küresel Konumlama Sistemi (KSS) ve Yeryüzü Kaynaklı Seyrüsefer Sistemi (YKSS) ve sistem yazılımı TÜBİTAK-SAGE tarafından geliştirilmiştir.

2012 civarında başlayan SOM/F-35 entegrasyon çalışmaları ile birlikte silahın F-35'in gövdesi içinde taşınabilmesi için gereken düzenlemelerin ve değişikliklerin yapılması neticesinde ortaya çıkan SOM-J, fizikî olarak önceki sürümlerden tamamen farklı bir yapıya sahip olmuştur bununla birlikte harp başlığı hariç olmak üzere donanım olarak önceki türevlerle eşdeğer olacağı beklenmektedir.

Resim.2) F-35 için geliştirilmekte olan SOM-J seyir füzesinin uçak üzerindeki yerleşimi. F-35'ler ikisi gövde içinde silah yuvasında dahilî ve dördü kanat altında haricî olmak üzere altı adede kadar SOM-J taşıyabilecek.

Yeni tasarım ile ortaya çıkan seyir füzesi F-35 gövdesi içinde iki adet taşınabilecektir. İlave olarak kanat altı istasyonlarında da dört SOM-J taşınabilmesi mümkündür. 2020 itibarı ile F-35'lerin F-4E'lerin yerine almaya başlaması söz konusu olacağından SOM-J'nin F-4E üzerinde kullanılması beklenmiyor fakat F-16C üzerinde de kullanılacaktır.

120 denizmilinin üzerinde bir menzile sahip olacağı beyan edilen SOM-J üzerinde ailenin diğer üyelerinden farklı olarak "Yarı Zırh Delici - Yüksek Patlayıcı" bir harp başlığı mevcuttur. Bu yaklaşım, aslında çift maksatlı olmakla birlikte füzenin SSH² öncelikli olarak gemilere karşı kullanılmak üzere geliştirildiğini de ifade etmektedir ki Türkiyenin acil ihtiyaçları göz önüne alındığında bunun son derece doğru bir yaklaşım olduğu söylenebilir.

Diğer taraftan görev yelpazesini genişletebilmek ve etkinliği artırabilmek için SOM-J için farklı türde harp başlıkları üzerinde çalışıldığı da belirtilmektedir.

Resim.3) SOM-J için yayınlanmış bir 3B katı model görüntüsü. Bu tasarım ile Roketsan tarafından fuarlarda sergilenen ölçekli modeller arasında bazı farklar da var.

Bugün itibarı ile SOM-J için öngörülen proje akışı safhaları aşağıdaki gibi tahmin edilmektedir:

• Altsistem Tasarımı - 2016 ikinci çeyrek itibarı ile tamamlandı
• Nihai tasarım ve sistem entegrasyonu - 2017 üçüncü çeyrek
• Uçuş ve atış denemeleri (F-16C/B40 üzerinde gerçekleştirilecek)
  • Uçak üzerinde taşıma tecrübeleri - 2018 ilk iki çeyrek
  • Uçaktan atış tecrübeleri - 2018 ikinci yarı
  • Seri üretim başlangıcı - 2019 ikinci çeyrek

[Resim.3] üzerinde de görülebileceği üzere SOM-J, ailenin önceki üyelerine göre oldukça farklı bir haricî tasarıma sahiptir:

1. Hava alığı gövde altından iskele ve sancağa alınmıştır.
2. Kanat açıklığı azaltılmış, kanat şekli ve muhtemelen kesiti de değiştirilmiştir.
3. Kafa şekli değiştirilmiştir
4. Kuyruk tasarımı yenilenmiş ve dört yeni kanatçık ilave edilmiştir.
5. Ve muhtemelen gövde 30cm kadar uzatılmıştır.

Bütün bu görünür değişiklikler F-35 gövdesi içinde taşınabilme ihtiyacı sebebiyle başlamış olsa da aynı zamanda füzenin bilhassa aerodinamik ve RKA³ nitelikleri açısından önemli bir seviyede iyileşeceği de öngörülebilir.

SOM-D ve SOM-DA?

SOM ailesinin geliştirilmesi bir Hava Kuvvetleri projesi olarak başlamıştır ve son ürün olan SOM-J için de durum böyledir. Diğer taraftan geliştirilmekte olan bu füze teknolojisine Deniz Kuvvetlerinin de ihtiyacı vardır.

Henüz bu yönde bir çalışmanın varlığı resmen açıklanmış olmadığı için burada SOM-D ve SOM-DA olarak ifade edilen füzeler şimdilik sadece varsayımdan ibarettir ki tahmin edilebileceği üzere kullanılan kısaltmalar "D" deniz ve "DA" denizaltı anlamındadır.

SOM-D için SOM-J üzerine ilave edilecek ve yerden fırlatma için ihtiyaç duyulan bir katı yakıtlı hızlandırıcı ile bir fırlatma kovanı dışında ilave çalışmaya ihtiyaç yoktur. SOM-DA için ise ek olarak denizaltı torpil kovanından fırlatmaya uygun bir kapsül geliştirilmesi gerekecektir. SOM-D üzerinde ihtiyaç duyulabilecek bazı önemli ilave yeteneklerden bahsetmek gerekirse:

1. İkincil, pasif radara güdüm (anti-radyasyon) yeteneği
2. Dikey fırlatma yeteneği (Yandaki resimde benzer bazı özelliklere sahip ama daha büyük JASSM-ER füzesi (ABD) Mk-41 DFS⁴ içinde görülüyor.)
3. Karadan fırlatma yeteneği

sayılabilir. Bilindiği gibi Deniz Kuvvetlerinin ihtiyaçlarına yönelik olarak geliştirilmekte olan Atmaca projesi de ilerlemektedir ve bu sebeple Atmaca varken aynı amaç için ikinci bir füzeye ihtiyaç olmayacağı düşünülebilir.

Bununla birlikte Atmaca ile SOM-D arasında belirgin farklar mevcuttur. Donanmanın Suüstü Savunma Harbi ihtiyaçları düşünüldüğünde sadece Atmaca ile bu ihtiyaçların karşılanabilmesinin pek mümkün olmadığı anlaşılabilir.

Her ne kadar Atmaca çok önemli bir açığı kapatacak değerli bir çalışma olsa da tek başına bütün ihtiyacı karşılayamayacaktır. Bu sebeple Atmaca ve SOM-D'yi rakip olarak değil de Donanmanın toplam SSH yeteneklerini artırma yönünde birbirlerini tamamlayan sistemler olarak değerlendirmek gerekir. Yine de sahip olduğu potansiyel sebebiyle, geleceğin deniz savaşı ortamı ve Türk Deniz kuvvetlerinin ihtiyaçları söz konusu olduğunda, SOM-D'nin Atmacadan daha önemli bir proje olabileceği iddia edilebilir.

Kaldı ki her iki silah birlikte düşünüldüğünde bile ihtiyaçların tam olarak karşılanabilmesi mümkün değildir. Bu sebeple 900dm⁵ menzilli ve daha büyük harp başlığına sahip seyir füzeleri ve Mach5 sınıfından yüksek sürâtli kısa/orta menzilli gemisavar güdümlü mermiler vs gibi ilave çalışmalara da ihtiyaç vardır.

Resim.4) SOM-J ile benzer nitelikte olan Norveç JSM füzesinin 2026 itibarı ile Tip-212NG Sınıfı denizaltılarda da kullanılmaya başlanması bekleniyor.

Biraz yukarıda SOM-J için belirtilen zaman akışı beklendiği gibi ilerlerse 2020 itibarı ile SOM-D'nin suüstü gemilerimizde kullanılmaya başlanması beklenebilir.

Sonraki bölümde, kullanılan altsistemler, SOM-J üzerinde yapılabilecek geliştirmeler ve rakip füze sistemleriyle en azından bazı fizikî veriler doğrultusunda karşılaştırmalar yapmak söz konusu olabilir.