|
| Seyir Defteri - Malzeme Bilgisi | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Cumartesi, 26 Ekim 2013 | |||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Bu çelik yüksek sülfür (ağırlıkça azami %0,040) ve fosfor (ağırlıkça azami %0,035) içeriği sebebiyle katmanlı yırtılmaya meyilliydi. Bu sebeple inşa edilirken yapılar üzerindeki kaynak bölgelerinde katmanlı yırtılma sorunları sebebiyle büyük onarımlara ihtiyaç duyulması sıradandı. 1960'ların ortalarından itibaren ise elektrik ocakları kullanılmaya, gaz giderme işlemi için vakum uygulanmaya ve oksijeni uzaklaştırmak için de alüminyum tercih edilmeye başlandı. Bu yöntem ile daha düzgün ve temiz çeliklerin üretilmesi mümkün oldu ve katmanlı yırtılma sorunu ortadan kalktı. 1966'da ise İngiliz Savunma Bakanlığı QT35 yerine HY80 kullanılmasına karar verdi. 1969'da HY80 bir miktar tadil1 edilerek Q1N üretildi. 1980'den itibaren ise vakumlu, elektrik ark ocaklı üretim yöntemi iyileştirilerek çelik kalitesi daha da yükseltildi.
Resim.1) İngiliz denizaltı inşa çeliklerinin zaman içinde değişimi.
Q1N'nin doğru olarak kaynak edilebilmesi için HY sınıfı çeliklerde olduğu gibi dikkâtli ısı kontrolü gereklidir. Kaynak için genellikle "gaz altı özlü tel elektrik ark kaynağı" (FCAW-G) tercih edilir. Asgari 70oC'lik ön ısıtma gerekir. Bazı durumlarda asgari 120oC mertebesinde ön ısıtmaya ihtiyaç duyulabilir. Kaynak pasoları arasındaki geçiş sıcaklığı ise azami 150oC olmalıdır.
Çizelge.1) Q1N ve Q2N sınıfı yüksek mukavemetli çelikleri oluşturan alaşım elementlerinin ağırlıkça bileşimleri.
Sonuç olarak QXN sınıfı çelikler HY sınıfı çeliklere eşdeğerdir. Q1N'in karşılığı HY80, Q2N'in karşılığı HY100'dür. Hakkındaki bilgiler söylentiden ibaret olsa da Q3N'in HY130'a eşdeğer olduğu tahmin edilebilir. Bu sebeple QXN sınıfı çelikler için ihtiyaç duyulabilecek daha fazla bilgi için HY sınıfı çelikler ile ilgili sayfa incelenebilir.
Resim.2) Q1N (HY80) çeliği üzerinde hidrojen gevrekliği kaynaklı çatlak oluşumunun görüntüsü.
♦ Açıklamalar1. Her ne kadar İngilizler HY80 üzerinde bazı değişiklikler yaptıklarını söyleseler de Q1N HY80'den pek farklı görünmüyor [geri]♦ Kaynaklar1. Welding Astute Class Submarines, American Welding Society, R.G. Murray2. Building Submarine Components from Duplex Stainless Steels, R. G. Murray - N. Cooper 3. Weld Metal Properties for Extra High Strength Steels, 2002, K. Hakansson 4. Correlation of Fatigue Crack Growth Rate at Different Stress Ratios for Quenched and Tempered Steels and Other Alloys, 1994, I. M. Robertson 5. Resim.2) Examples of Steel Fractography, Prof. M. Neil James |
