Bursa ve İzmir adlarını taşıyan iki Osmanlı savaş gemisi, 19. yüzyılın ikinci yarısında, görevlendirildikleri Basra Körfezine gitmek üzere İstanbul'dan yola çıkarlar. Rotası, Akdeniz'i aşıp Afrika kıt'asını dolaşarak Basra'ya ulaşmak olan bu seyahatin seyri hiç de planlandığı gibi olmaz.

Yakalandıkları fırtına nedeniyle yollarını kaybeden iki gemi Brezilya sahillerinden Bombay'a kadar çeşitli limanlarda zorunlu ziyaretlerden sonra ancak görev yerlerine ulaşırlar. Mühendis Faik Bey tarafından kaleme alınan bu eserde, on üç ay süren zorlu fakat bir o kadar da renkli bir seyahatin bütün aşamaları çarpıcı bir üslûpla dile getirilir.

Bursa korvetinin mürettebatından iki kişi, bu yolculuğun hikâyesini yazarak bizlere bırakmışlardır. Bu iki kişiden ilki gemi mühendisi Faik Bey, ikincisi de Brezilya'da bir süre kaldıktan sonra İstanbul'a dönen gemi imamı Bağdatlı Abdurrahman Efendidir.

Abdurrahman Efendinin Arapça yazdığı seyahatnâme Brezilya'dan döndükten sonra, Antepli Mehmet Şerif Efendi tarafından Türkçe'ye çevrilerek 1288 (Milâdi 1871) senesinde yayınlanır. Yazıda Brezilya'ya gidiş kısa bir özetle geçiştirilir. Yazarı asıl ilgilendiren yolculuğun kendisi değil, Brezilya'daki Müslümanların durumu ve orada yürütülen çalışmalardır.

Gemi Mühendisi Faik Bey ise yolculuğun her aşamasını ayrı ayrı ve tarihleyerek yazmayı yeğler.

Faik Bey'in bu yolculuk hikâyesi aynı zamanda Türk denizcilik tarihinin, zorunlu da olsa, ilk Amerika seferinin anlatımı, belgesidir. Bu nedenle özgün adı Seyahatnâme-i Bahr-i Muhit olan eserin ilk yayınından (Hicri 1285 / Miladi 1868) ancak 138 yıl sonra yapılabilen bu ikinci basımında, Türk Denizcilerinin ilk Amerika seferi, biçiminde bir alt başlık eklemyi uygun bulduk.

Meslekten olmayan birisi için oldukça netameli olan bu denizci dil ve terimlerini aktarıp açıklarken yetersiz kalmış ve yanlışlar yapmış olabiliriz. bunlar için hoşgörünüze sığınıyoruz.

Yukarıdaki yazıyı Türk Denizcilerinin İlk Amerika Seferi adıyla yayınlanan Seyahatnâme-i Bahr-i Muhit adlı kitabın ikinci baskısının sunuş bölümden aldım.

Öncelikle bu konuda emek harcayıp bize bu kitabı tekrar kazandıranlara çok teşekkür ederim.

Aslına bakılırsa çalışmayı yapanların yukarıda belirttiği gibi eski denizcilik dili sebebiyle anlaşılması zor olabilecek bu kitabın sadeleştirilmemiş gerçek denizci diliyle yazılmış hali bu meslekten olanlar için daha etkileyici olabilirdi. Belki bir gün sadeleştirilememiş bir baskısı da yapılır.

Tabii ikinci olarak "İlk" Amerika seferi olması hususunda da söz söylemek mümkün. Çünkü bu seferden yüzyıllarca önce Osmanlı denizcilerinin Atlantik okyanusunda boy gösterdikleri biliniyor. Muhtemelen Osmanlı arşivlerinde de bu konuda henüz açığa çıkmamış belgeler vardır. Bu durumda kitabın ismindeki "ilk" ifadesinin en azından şüpheli olduğu için pek uygun olmadığını düşünüyorum.

Bu kitabı İstiklâl caddesindeki İstanbul Büyük Şehir Belediyesinin kitapçısında buldum.
Kitapçının genelağ sitesi de var; "istanbulkitapcisi.com" ama sitenin veritabanında bu kitabı göremedim. Eğer bulmazsanız, yayıncı;

• Kitabevi Yayınları, Çatalçeşme Sokak, No:46, Cağaloğlu, İstanbul.

Resim.1) "Seyahatname-i Bahr-i Muhit - Türk Denizcilerinin İlk Amerika Seferi" adlı kitabın ikinci baskısının kapağı.