Japon Donanması, bilhassa dünyanın bizim yaşadığımız bölgesinde çok fazla dikkât çekmese ve önemsenmese de bu durum oradaki gelişmelerin incelenmesine gerek olmadığı anlamına gelmez. Sadece konvansiyonel imkânlar göz önüne alındığında; gemi nitelikleri ve sayıları, silah sistemleri, elektronik donanımlar, mürettebat eğitim seviyesi, gemi sanayii altyapısı, toplam teknolojik düzey ve iktisâdi durum gibi değişkenler birlikte değerlendirildiğinde, kağıt üzerinde ABD'den sonra dünya üzerindeki en güçlü ikinci donanmanın Japonya'ya ait olduğu rahatlıkla iddia edilebilir.

Fakat siyasî gerçeklik de yukarıdaki değişkenler içine ilâve edilirse, söz konusu gücün aslında göründüğünden çok daha alt seviyede olduğunu söylemek yanlış olmasa gerek. Ayrıca konvansiyonel deniz gücü açısından Çinin yukarıda tanımlanan kıstaslara göre Japonya'yı yakalamak üzere olduğu ve muhtemelen çok yakında üstüne çıkabileceği ve hem konvansiyonel hem de nükleer anlamda dünya denizlerindeki en güçlü ikinci donanma hâline geleceği de öngörülebilir.

Hâlen dünya üzerindeki en etkili konvansiyonel denizaltıları kendi imkânlarıyla tasarlayıp inşa eden Japonya'dan bir başka dikkât çekici tasarım olarak, tamamen kendilerine özgü bir yaklaşım ve çözüm oluşturan "Helikopter Taşıyıcı DSH¹ Muhribi" kavramı; Hyūga (DDH-181) bağlamında kısaca da olsa ele alınmaya çalışılacak.

JS Hyūga 18 Mart 2009 tarihinde Japon Deniz Kuvvetleri Komutanlığı tarafından resmen donanmaya kabûl edildi. Tam uzunlukta bir uçuş güvertesine sahip olan gemi sıradan insanların bakış açısı ile uçak gemisi olarak nitelendirilebilecek olsa da aslında durum tam olarak böyle değildir.

Resim.1) Japonyanın ikinci nesil DDH projesi (16DDH) için hazırlanan erken dönem tasarımlardan biri. Nihai tasarım değişmiş olsa da Sonar Kubbesine dikkât!

Helikopter Taşıyıcı Muhrip (DDH) olarak tanımlanan gemi aslında kendinden önceki birinci nesil DDH'nin (JS Haruna) 30 seneyi aşan görev süresi sonunda değiştirilmesi amacıyla tasarlanmıştır. Geminin inşasına 2001 senesinde karar verilmiş, omurga 2006'da kızağa konmuştur. Aynı sınıftan inşa edilen ikinci gemi olan JS Ise de 2011'de teslim edilmiştir.

Japon Donanması ikinci nesil DDH kavramını oluştururken tasarım üzerinde birkaç kez kapsamlı değişikliklere de gitti ki başlangıç ve bitiş arasındaki harîci bazı farklar [Resim.1] ve [Resim.2] üzerinde görülebilir.

Doğrusu 16DDH tasarımının burada konu edilmesindeki tek etken, başlıktan tahmin edilebileceği üzere geminin nitelikleri içinden sadece biri; üzerinde taşıdığı sonar sistemi olmuştur. Dolayısıyla yazının devamında diğer hususlara değinilmesi düşünülmemektedir. Yine de geminin genel havasını biraz yansıtabilmek açısından tasarım hakkında birkaç veri belirtmek gerekirse:

• Azami Uzunluk: 197m
• Azami Genişlik: 33m
• Çektiği Su: 7m
• Maimahreç - Hafif Yüklü: 13.500ton
• Maimahreç - Tam Yüklü: 19.000ton
• Tayyare Kapasitesi: 12 adede kadar SH-60J/K (veya diğer vasıtalarla karma bir dağılım)
• Sevk: 2 mil üzerinde iki pervane
• Tahrik: COGAG² | 4 x IHI³/GE⁴ LM2500 Gaz Türbini
• Güç: 100.000hp (74MW)
• Azami Sürât: 30dms⁵
• Seyir Sürâti: 18dms
• Mürettebat: 340-360

16DDH tasarımı son derece gelişmiş komuta kontrol yeteneklerine sahip olacak şekilde bir açık deniz karargâhı görevine uygun olarak tasarlanmıştır. Güvertesine aynı anda üç helikopterin iniş-kalkış yapabilmesi mümkündür ve ikincil görev olarak da bu gemi sınıfı ile doğal afetler sonrası yardım ve kurtarma faaliyetlerinin gerçekleştirebilir olması öngörülmüştür.

Resim.2) İnşasına karar verilen nihai 16DDH tasarımına ait bir genel görünüş. Sancak kıçüstünde ESSM ve VLAsroc taşıyan 2 adet Mk-41 DFS⁶ mevcuttur. Çok yakın hava savunması için baş ve kıça boyuna eksene göre çapraz yerleştirilmiş iki adet Phalanx bulunuyor. Hava sahasının izlenmesi için üstyapı üzerine yerleştirilmiş FCS-3 Aktif Safha Dizinli radar kullanılmaktadır.

İlk bakışta dikkât çeken bir şekilde, en başından DSH amacıyla tasarlanmış bir gemi olsa da 16DDH tasarımı üzerinde aktif veya pasif bir çekili dizin sonar bulunmamaktadır fakat bu tercihin mantıklı bir açıklaması da vardır.

Velhasıl gemi üzerinde sadece başa yerleştirilmiş bir Gövdeye Bağlı Sonar (GBS) sistemi mevcuttur ki OQQ-21 olarak adlandırılmaktadır. 16DDH üzerinde kullanılmasına karar verilen OQQ-21 sonar sisteminin tasarımı 1990⁷ senesinde başlamıştır. Son derece zorlu, yüksek maliyetli ve uzun süren çalışmalar neticesinde de sistem 16DDH üzerinde kullanılabilir hâle gelebilmiştir.

Ne mutlu bize ki zamanında yapılan sonar teknolojisi hakkındaki resmî TÜBİTAK açıklaması vasıtasıyla Türkiyenin sonar teknolojisi alanında Japonyanın çok daha ilerisinde bir ülke olduğunu ve sıfırdan bu seviyeye dört(!) sene içinde ulaşılmış olduğunu anlamış bulunuyoruz...

Biz yine de tekrar Japonya'ya dönersek, OQQ-21 Sonar Sistemi üzerinde bulunan OQS-21 Bileşik Sonarı üzerinde bilindiği kadarıyla üç farklı sonar birlikte kullanılmıştır;

Bunlardan ilki baş tarafta bulanan orta frekans olarak tanımlanabilecek Silindirik Dizin Sonardır. Bu sonarın SQS-53C eşdeğeri Japon üretimi bir sonar olabileceği tahmin edilmektedir. Aslına bakılırsa gemi GBS'leri⁸ açısından düşünüldüğünde SQS-53C alçak frekans aktif sonar olarak sınıflandırılabilir ama OQS-21 üzerindeki diğer bileşenler çok daha düşük frekanslı olduğundan bu durumda kavramların biraz karışmış olması olağandır.

Doğrusu OQS-21 üzerindeki Silindirik Dizin sonar bileşeninin mayın avlama yeteneğine de sahip olduğu iddialarına bağlı olarak daha yüksek frekanslı belki de DDG-1000 üzerinde ABD Donanması tarafından ilk kez kullanılmaya başlanan orta-yüksek çift frekanslı sonarına benzer bir cihaz olması da muhtemel olabilir. Bu husustaki bilgiler daha sonraki bölümde ele alınmaya çalışılacak...

Resim.3) Hyuga sonar kubbbesinin boyutlarını daha iyi kavrayabilmek açısından Milgem karinası (Yeşil) ile karşılaştırılması. Altta görülen Hyuga'nın yaklaşık 41m uzunluğundaki sonar kubbesidir. Milgem üzerindeki sonar kubbesi ise kırmızı ile gösterilmiştir.

OQS-21 üzerinde ikinci olarak, baştaki silindirik dizinin gerisinde, alçak frekanslı hidrofonlardan oluşan büyük bir Düzlemsel Yanal Dizin Pasif Sonar mevcuttur ki konum itibarı ile iskele ve sancağa yerleşik iki farklı birimden müteşekkildir.

Üçüncü olarak biraz daha kıçta hakkında daha da az bilgi mevcut olan, yine alçak frekanslı (belki 1.000Hz civarında) aynalardan oluşan Düzlemsel Yanal Dizin Aktif Sonar daha mevcut gibidir ama bu bilgi biraz bulanıktır.

Toplam olarak bir adedi silindirik, dört adedi düzlemsel olmak üzere muhtelif frekanslardaki aktif-pasif aynalardan ve pasif hidrofonlardan meydana gelen beş adet dizinden müteşekkil olan OQS-21 sonarı yaklaşık 41m uzunluğundaki devâsa bir kubbe içine yerleştirilmiş bulunmaktadır.[Resim.3] vasıtasıyla Milgem karinası ve sonar kubbesi ile birlikte sunulan ölçekli karşılaştırma okuyuculara OQS-21'in muazzam boyutları hakkında bir fikir verebilir olsa gerek.

Resim.4) ABD tarafından yürütülen DDG-1000 Zumwalt sınıfı muhrip çalışmasını temel almakta olan Japonyanın gelecek nesil muhrip projelerinden birinin kavramsal tasarım çalışmasına ait yayınlanmış bir çizim. Bu yazı kapsamına bağlı olarak tasarım üzerindeki dikkât çeken temel husus OQQ-21 türevi sonar sisteminin tercih edilmiş olmasıdır.

OQS-21 Sonar Kubbesi üzerinde dikkât çeken önemli hususlardan biri yapı üzerinde kullanılan Sonar Pencereleridir [Resim.3]. Türkiye'de bir iki metrelik çok daha küçük sonar pencereleri için bile ısrarla ETP⁹ kullanılmakta hatta Donanmanın elindeki eski bazı sunî kauçuk temelli pencereler bile ETP ile değiştirilmekteyken, bütün teknik zorluklarına rağmen böylesine büyük sonar pencereleri için bile ETP yerine kauçuk temelli çözümlerin tercih edilmesi zaten Japonların yukarıda da belirtildiği üzere bizden ne kadar geride olduklarının bir ispatı olarak kabûl edilemez mi ki?

OQQ-21 sisteminin sahip olduğu eşsiz alçak frekans kabiliyetinin yanında bilinen bazı çok önemli yetenekleri daha vardır. Bunlardan en önce bahsedilmesi gereken, filodaki diğer gemilerin ve gerekse bölgedeki helikopterlerinin ve sonar şamandıralarının yayınladıkları aktif sonar sinyallerinin pasif olarak değerlendirilmesine dayanan çoklu-statik sonar yeteneğidir.

Resim.5) Gelecek nesil Japon hafif fırkateyn projesine yönelik olarak yapılan çalışmalardan birine ait olan trimaran temelli bir kavramsal tasarım çalışmasına ait sunulan model. Model üzerinde dikkat çeken temel husus Hyuga üzerinde kullanılmakta olan yenilikçi sonar dizini yaklaşımının bu küçük tasarıma uygulanmış olması. Diğer taraftan OQQ-21 büyüklüğündeki bir sonar sisteminin bu kadar küçük ve hafif bir gemi tasarımının üzerine uygulanması mümkün değil. Bu durum Japonların daha küçük ölçekli "Düzlemsel Yanal Dizin Sonar" sistemleri üzerinde de çalışıyor olabileceğinin bir işareti olarak da kabûl edilebilir.

Diğer taraftan bu büyük ve gelişmiş sonar sisteminin çeşitli açılardan ihtiyaç duyduğu dijital sinyal ve veri işleme talebini karşılayabilecek güçte bir bilgisayar donanımına gemi üzerinde ihtiyaç duyulabileceği düşünülebilir ki söz konusu donanımın Japonya ölçülerine göre olmasa da Türkiye ölçülerinde bir süperbilgisayar olarak sınıflandırılabilecek güçte olması beklenebilir.

OQQ-21'in Japon Donanmasını ihtiyaçlarını ne ölçüde karşılayabildiği hususu aslına bakılırsa biraz belirsizdir ve şimdilik birbirine zıt yönde çeşitli görüşler ileri sürülmektedir. Fakat geleceğe yönelik güncel Japon kavramsal tasarımlarında; [Resim.4] ve [Resim.5]'te görülebileceği üzere Yanal Dizin Sonar içeren tasarımların kullanılmakta olduğu göz önüne alınırsa bu yöndeki eğilimin ve gelişmelerin devam etmesini beklemek daha kuvvetli bir olasılık gibi görünmektedir. Bu yönde daha da ilgi çekici bir gelişme ise geçtiğimiz sene sergilenen geleceğin Rus Genel Maksatlı Muhrip tasarımı olan Lider Sınıfı üzerinde de tam olarak böyle bir çözümün sunulmuş olmasıdır.

Veri bulmada karşılaşılan zorluklar sebebiyle OQQ-21 üzerindeki tersine mühendislik temelli teknik değerlendirme her ne kadar oldukça ilerlemiş olsa da henüz yeterli olgunluk seviyesine erişmemiş olduğundan bu husus ikinci bölümde yayınlanmak üzere şimdilik ertelendi, eğer Aralık 2018'e kadar tamamlanabilirse OQQ-21 hakkında daha fazla bilgi yayınlanabilir...

>> İkinci Bölüm: OQQ-21 Bileşik Gövdeye Bağlı Sonar Sistemi (Hazırlanıyor)