Seyir Defteri

Aslında uzunca bir süre önce Gemi Gaz Türbinleri konusunu kısaca ele aldıktan sonra meselenin Dizel Motorları kapsayan tarafı hususunda da birşeyler söylemek daha gerekli hâle gelmişti. Her ne kadar mevzu şimdilik sadece yüzeysel olarak ele alınabilecek olsa da geçen zaman zarfında konuyu bir miktar toparlayıp, hazırlayabilmek ancak bugünlerde mümkün olabildi.

Türkiyenin bildiğim kadarıyla ilk (ama belki daha öncesi de olabilir) dizel motoru, muhtemelen bu yazıyı okumakta olanların pek çoğunun babaları dahî henüz dünyaya gelmeden önce Şâkir Zümre şirketi tarafından imâl edilmişti bile. Ama bu son derece tehlikeli(!) gelişmenin hemen durdurulması gerekiyordu:

Titreşim temelli konulara giriş mahiyetinde olmak üzere bu kez İnce Cidarlı Silindirlerinin bilgisayar destekli mühendislik vasıtasıyla incelenmesi hususu kısaca ele alınmaya çalışılacak. Önceki bölümde değerlendirilen Kalın Cidarlı Silindir için kullanılan yaklaşım burada da uygulanarak iki durum arasında daha kolay bir mukayese yapabilmek de mümkün olabilecek.

Deney sonuçlarının, gerçekleştirilen hesaplamalar ile karşılaştırılması, eldeki imkânların yeteneklerini daha iyi kavrayabilmek ve araçları doğru olarak kullanıp uygulayabilmek için vazgeçilmez bir gereklilik olduğundan böyle bir başlangıç yapma ihtiyacı kaçınılmazdı.

Daire kesitli silindir şekilli yapılar, mühendislik çözümlerinde muhtelif sebeplerle çok yaygın olarak kullanılageldiklerinden çeşitli açılarından incelenmeleri ihtiyacı da kaçınılmazdır. Konu temel olarak içi dolu ve içi boş silindirler olmak üzere iki bölüme ayrılabilir.

İçi dolu bir silindirin denizde uygulanmasına örnek olarak mesela zaman zaman yelkenli kayıklar üzerindeki sabit armalarda kullanılabilen ve giderek yaygınlaşarak kısmen de olsa tellerin yerini almaya başlayana çelik çubuklar gösterilebilir. Yine de Deniz Mühendisliğinde asıl önemli uygulamalar içi boş yani oyuk silindirlerdir denilebilir. Oyuk silindirler ise yine iki temel alt başlık altında; ince cidarlı ve kalın cidarlı silindirler olarak ele alınabilir.

Herhangi bir cisim ve pek çok madde uyartıldığında titreşir ki bu uyartımlar muhtelif şekillerde gerçekleşebilir; mesela bir şişenin ağzına belli hızlarda üflenmek suretiyle içindeki havanın belirgin, işitilebilir frekanslarda titreşmeye başlamasında, bir çalgının teline vurulmasında ya da bir kayığın dövünmesi esnasında bütün gövde yapısının gösterdiği tepkide gözlemlenebildiği gibi.

Nesneler sahip oldukları fiziki niteliklere bağlı olarak kendilerine has bazı frekanslarda titreşmeye eğilimlidirler ki bunlara Doğal Frekans adı verilir. Mühendislik yapılarının dinamik davranışlarının incelenebilmesi çalışmasının önemli bir parçasını da aşikâr olarak, doğal frekans hesaplamaları oluşturur. Bu amaçla sonlu elemanlar yöntemi temelli yaklaşımlar kullanmak günümüzde son derece yaygındır.

Savunma Sanayii Müsteşarlığı, yayınladığı 24 Mart 2017 tarihli bir belge ile önemli gibi görünen bir hamle yaptı. Kısaca SAGA olarak adlandırılan ve ar-ge geniş alan çağırısı olarak tanımlanan bu girişimin "Deniz Araçları Tahrik Sistemi Geliştirilmesi" başlıklı olanı da bu yazının kapsamında bazı açılardan çok kısa olarak ele alınmaya çalışılacaktır.

Aslında bu konudaki yazıyı daha önce yazmak icâb ediyordu ama ancak sıra geldi ve doğrusu biraz geç oldu. Belge ile alâkalı olarak ilk söylenecek olan zamanlama; içerikte bulunan konulara ilgi gösterecek olanların, yayınlanma tarihinden itibaren sadece yedi(!) hafta içinde cevap vermeleri istenmekteydi ki belge kısa da olsa kapsamının cüssesi düşünüldüğünde bunun biraz insafsız bir talep olduğu söylenebilirdi.

Tarih bugünü doğru olarak anlayabilmemize yardımcı olabilecek verileri daima barındırmaktadır yeter ki bunlar üzerinde düşünülsün ve ibret alınabilsin. Aksi takdirde millet olarak sadece güne bakıp ah vah etmekten, sızlanıp durmaktan öteye geçebilmek de bütün bir yakın tarih boyunca kısır döngü şeklinde tecrübe edilip durduğu üzere, pek mümkün olmasa gerek.

Burada hikâye edilecek olan konu 1980'lerde gerçekleşti ve iki temel ayak üzerinden uygulandı; ticari işletmeler ve medya. Ulaşılan görünür sonuç ile vurulan örtülü asıl hedef(ler) arasındaki bağıntı ise en azından o dönem boyunca başarı ile gizlenebildi. Şimdi yaklaşık 30-35 sene sonra bu noktadaki bazı ibretlik hususlardan bahsetmek, çeşitli ülkeler ve tabii öncelikle Türkiye üzerinde benzer şekilde yürütülegelen istihbarat temelli muhtelif harekâtların işleyişleri hakkında bazı fikirler geliştirebilmek açısından gâyet önemli olarak kabûl edilebilir.

Japon Donanması, bilhassa dünyanın bizim yaşadığımız bölgesinde çok fazla dikkât çekmese ve önemsenmese de bu durum oradaki gelişmelerin incelenmesine gerek olmadığı anlamına gelmez. Sadece konvansiyonel imkânlar göz önüne alındığında; gemi nitelikleri ve sayıları, silah sistemleri, elektronik donanımlar, mürettebat eğitim seviyesi, gemi sanayii altyapısı, toplam teknolojik düzey ve iktisâdi durum gibi değişkenler birlikte değerlendirildiğinde, kağıt üzerinde ABD'den sonra dünya üzerindeki en güçlü ikinci donanmanın Japonya'ya ait olduğu rahatlıkla iddia edilebilir.

Fakat siyasî gerçeklik de yukarıdaki değişkenler içine ilâve edilirse, söz konusu gücün aslında göründüğünden çok daha alt seviyede olduğunu söylemek yanlış olmasa gerek. Ayrıca konvansiyonel deniz gücü açısından Çinin yukarıda tanımlanan kıstaslara göre Japonya'yı yakalamak üzere olduğu ve muhtemelen çok yakında üstüne çıkabileceği ve hem konvansiyonel hem de nükleer anlamda dünya denizlerindeki en güçlü ikinci donanma hâline geleceği de öngörülebilir.

Hindistanın yürütmekte olduğu kapsamlı denizaltı tedarik çalışmalarının bir parçasını oluşturan ve Proje-75I olarak adlandırılan program uzun süren bir sessizlik döneminden sonra geçtiğimiz hafta içinde tekrar hareketlendi. Projenin başlatıldığı dönemde ilk denizaltının 2021 civârında hizmete girmesi öngörülmüş olsa da artık bunun mümkün olamayacağı belli olmuş durumda.

P-75I programı aslına bakılırsa sürmekte olan Proje-75 çalışmasının devamı niteliğinde kabûl edilebilir. Bilindiği üzere P-75 programında yaşanan büyük gecikmeler ve zaten başlangıçta bile çok pahalı olan projenin maliyetinin halen artmaya devam etmesi gibi etkenler düşünüldüğünde P-75I için ilk denizaltının hizmete girebilmesi, seçilecek denizaltıya da bağlı olarak 2030'a kadar sarkabilir görünüyor.

Her ne kadar bu genelağ sitesinin faaliyetini, başlangıcından 21 sene sonra, Aralık 2018 itibarı ile sonlandırmayı uzun zamandır düşünüyor olsam da bugün itibarı ile çeşitli hazırlık seviyelerinde bulunan, bazıları netâmeli içerikleri sebebiyle belki on senedir bekleyen ama nihayetinde tamamlanarak yayınlanması hedeflenen sıradaki kabaca 100 kadar konuyu kalan zaman zarfında hazırlayabilmek artık imkânsız gibi görünüyor.

Bu sebeple olabildiğince fazla yeni içeriği yayınlayabilmek için sırasını bekleyen mevzular arasından, belki çok fazla çalışma gerektirdiği için veya tembellikten olsa gerek bir türlü bitirilemeyenlerden ziyâde daha kolay tamamlanabilecekleri tercih etmek kısmî bir çâre olabilir gibi göründüğünden, sıra biraz da beklenmedik bir şekilde bu yazıya gelmiş oldu.

İlk torpillerin ortaya çıkmasıyla birlikte bu son derece etkili ve tehlikeli silahtan korunabilmek için bazı önlemler alma ihtiyacına bağlı olarak, uygulanabilecek karşı tedbirlere yönelik çalışmalar da ister istemez başlamış oldu. Özellikle İkinci Dünya savaşı esnasında hâsıl olan ihtiyaçlar sebebiyle söz konusu çalışmalar hızlanmıştı.

Atlantik Savaşı'nda alman denizaltılarından büyük zarar gören İngiltere karşı tedbir konusunda yoğun olarak çalışıyordu. İlk akustik güdümlü alman torpili olan T5 Zaunkönig'in (G7es) savaş esnasında hizmete girmesiyle alman denizaltılarının sebep olduğu tehdit seviyesi büyük ölçüde artınca bu birinci nesil güdümlü torpillere karşı kullanılmak amacıyla geliştirilen ilk karşı tedbir sistemi Foxer ingilizler tarafından hizmete alındı.

Türkiyenin yaptığı askeri harcamalarının zaman içindeki değişimlerini ve bu verilerin bâzı ülkelerle olan seviyelerini çok kısa bir şekilde değerlendirmeye çalışmak savunma sanayinin durumuna daha farklı açılardan da bakabilmemize yardımcı olabilir. Böylece gelecekte, en azından bugüne kadar yapageldiğimiz hataları tekrar etmekten belki kurtulabiliriz.

Bu doğrultuda bir inceleme yapabilmek için SIPRI adlı kuruluşun sağladığı verileri kullanmak, açık kaynaklar ile mümkün olabilen en doğru ve hızlı yaklaşım olarak kabûl edilebilir olsa gerek. Yine de söz konusu verilerin çeşitli sebeplerden kaynaklanan hatalar barındırabileceğini kesinlikle göz önünde bulundurmak yerinde olacaktır.

TÜBİTAK-SAGE tarafından tamamen milli Ar-Ge yoluyla geliştirilerek Roketsan tarafından üretilmekte olan SOM ailesinden seyir füzeleri 2012 yılı içerisinde Hava Kuvvetleri Komutanlığına teslim edilmeye başlanmıştı.

Satha atılan Orta menzilli Mühimmat tanımlamasından kısaltılarak adlandırılan SOM ile birlikte Türk Savunma Sanayiinin önemli bir eşiği aştığını söylemek doğru olur. F-4E/2020 ve F-16C/B40 üzerinde kullanılmakta olan mevcut SOM füze ailesinin en yeni üyesi ise geliştirme çalışmaları devam etmekte olan ve SOM-J olarak adlandırılan seyir füzesi olacağı bilinmektedir.